ESMÂ-İ HÜSNÂ’NIN MUHTEVÂ AÇISINDAN YAPILAN TASNİFLERİ 
İlâhi isimler aynı zamanda Allah’ı niteleyen sıfatlar olduğundan, bu kavramların tasnifiyle daha çok kelâm âlimleri ilgilenmişlerdir. Kelâm ilminin temel konusu da Allah’ın varlığı, birliği, Onun kâinat üzerindeki yaratıcı ve yönetici tasarrufları olduğundan esmâ-i hüsnânın kelâm literatüründeki tasniflerinde de, daha çok bu isimlerin muhtevâsı ile taallukuna ilişkin konular dikkate alınmıştır.
Esmâ-i hüsnânın muhtevâsını dikkate alarak yapılan en yaygın tasnif, bu isimlerin zâta; selbî, sübûtî ve haberi olmak üzere sıfâtullaha ve ilâhi fiillere göre taksim edilmesi metodudur.
Esmâ-i Hüsnâ sahasında ilk çalışma yapanlardan biri olan Ebû Abdullah el Halîmî, meşhur olan Esmâ-i Hüsnâ’yı muhteva yönünden beş ana grupta inceler:
a. Allah’ın varlığını ve ulûhiyyet sahibi olduğunu kanıtlayan isimler.
b. Her türlü şirk ve cahili anlayışı reddeden ve tevhid esasını ispat eden isimler.
c. Allah’ı birtakım yaratıklara benzemekten tenzih ve takdis ifade eden isimler.
d. Yaratılış gerçeğini konu alan isimler.
e. Kâinatta Allah’ın hâkimiyet ve yönetme yetkisini gündeme getiren isimler.
Ebu Bekir İbnü’l-Arabî, isimleri “mevcud”, “şey”, “vâhid” gibi zâta ait olanlar; “alîm”, “kâdir”, “mürîd” gibi sübûti sıfatlar ile alâkalı olanlar ve “hâlık” gibi fiilî sıfatlara yönelik olanlar olmak üzere üçlü bir taksime tabi tutmuş, isimler içinde bu grupların sadece birine girebilenler olduğu gibi, çeşitli gruplar içinde değerlendirilecek isimlerin de bulunabileceğini kaydetmiştir.
Kendisinden önce yapılmış olan tasnifleri de özetleyen İbnü’l Arabî, Allah’ın isimlerinin taksiminde daha özel bir yöntem uygulamıştır. Ona göre isimler şu şekilde gruplara ayrılır:
1. Allah hakkında tenzih ifade eden (tenzîhî sıfatlarla alâkalı) isimler,
2. Allah hakkında yetkinlik-kemâl ifade eden (sübûtî sıfatlarla alâkalı) isimler,
3. Fiilî sıfatlarla alâkalı isimler,
4. Yaratıkların fiillerinden dolayı Allah’a nispet edilen isimler.
Fahruddîn er-Râzî ise Mefâtîhu’l Gayb adlı eserinde bunlardan ayrı olarak: “Allah’ın isimlerinin kısımları hususunda kelâmcılara göre Allah’ın sıfatları üç çeşittir” diyerek şu şekilde bir tasnife de yer vermiştir:
a) Vacip olanlar, 
b) Câiz olanlar, 
c) İmkânsız (müstahil) olanlar.
Yine muhteva yönünden Allah’ın isimlerinin bir diğer tasnifi de şöyledir:
a) Allah’ın zâtı ile ilgili isimleri: Allah, İlah, Rabb, Ehad, el-Vahid, es-Samed, el-Hayy, el- Kayyûm, el- Kâim, el-Hâlık, el-Evvel, el- Âhir, Fa’âlun li Mâ Yurîd, Fâ’ilûn vb.
b) Allah’ın yaratma kavramı ile ilgili isimleri: el-Hâlık, Bedîu’s-Semâvâti ve’l-Ard, Fâtıru’s-Semâvâti ve’l-Ard, Fâlik’ul-Habbi ve’n-Nevâ, el-Bâri, el-Musavvir, Muhyi’l-Mevtâ vb.
c) Allah’ın rızk ve ihsan ile ilgili isimleri: er-Rezzak, el-Ekram, el-Kerîm, el Ğaniyy, zü’l-Fadl, el-Vehhâb, zi’t-Tavl vb.
d) Allah’ın rahmet, af ve gufranına dair isimler: er-Rahmân, er-Rahîm, er-Rauf, el- Afuvv, et-Tevvâb, el-Gafur, el-Halîm, eş-Şekûr, el-Velî, En-Nasîr, es-Selâm, vb.
e) Allah’ın ilim sıfatı ile ilgili isimleri: el-Alîm, el-Latîf, el-Habîr, es-Semî’, el-Basîr, eş-Şehîd, el-Karîb, el-Hafîz, er-Rakîb, el-Muhît, el-Muheymin, el-Bâtm, el-Vekîl, vb.
f) Allah’ın ululuk bildiren isimleri: el-A’la, el-Kebîr, el-Azîm, el-Mecîd, el-Hamîd, el-Kuddûs, vb.
g) Allah’ın kudret sıfatıyla ilgili isimler: el-Kâdir, el- Azîz, el-Kavi, Zu’ntikâm, el-Kâhir, el-Kahhâr, Mâliki Yevmi’d Dîn, el-Cebbâr, Ğalib âlâ Emrih, el-Metîn, ez-Zâhir, el-Muhît, Mûsi’ûn, el-Vasi, vb.
h) Hesap, hüküm ve adaletle ilgili isimleri: el-Hakîm, Ehlu’t-Takva ve Ehlü’l-Mağfira, el-Vâris, el-Hasîb, el-Fettâh, Hayru’l-Fâsılîn, Serîu’l-İkâb, el-Adl.
Kaynak : 
ARAPÇA’DA ESMÂ-İ HÜSNÂ ÜZERİNE SARF VE SEMANTİK AÇIDAN BİR İNCELEME
Hümeyra ŞENGÜL